กระท่อม ตอนที่ 9 : การเก็บเกี่ยว
ใบกระท่อมที่ตลาดต้องการจะแตกต่างกันตามความต้องการของผู้ซื้อ โดยในแปลงที่มีการดูแล ให้ปุ๋ยให้น้ำดี จะสามารถเก็บเกี่ยวได้ตั้งแต่อายุ 6-8 เดือนเป็นต้นไป แต่หากมีการจัดการไม่ดีเท่าที่ควรจะใช้เวลาประมาณ 1 ปี โดยเฉลี่ยผลผลิตใบ 1 กิโลกรัม มีประมาณ 400-500 ใบ
วิธีการเก็บใบ
การนับอายุใบ Mengzi Zhang (2020) ศึกษาอายุการเก็บเกี่ยวพบว่า ใบกระท่อมอายุประมาณ 30 วันจะให้สารสำคัญไมทราไจนีนสูงสุด และเมื่ออายุใบมีมากขึ้นพบว่าสารสำคัญเริ่มลดลงร้อยละ 50 ภายในเวลา 13 วัน
การนับใบ สามารถบริหารรอบการเก็บเกี่ยวได้ทุก 15-30 วัน โดยให้นับใบจากยอดลงมา เก็บเกี่ยวใบคู่ที่ 3 เป็นต้นไป จะสามารถเก็บเกี่ยวได้เดือนละครั้ง แต่ถ้าต้องการเก็บเดือนละ 2 ครั้งใน 1 ต้น ก็สามารถแบ่งกลุ่มใบที่ต้องการเก็บเกี่ยวเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มเก็บเกี่ยวตั้งแต่ใบคู่ที่ 3 และ กลุ่มเก็บเกี่ยวตั้งแต่ใบคู่ที่ 5
การสังเกตความอ่อนแก่ของใบ สามารถสังเกตได้จากความหนาของใบ ความมันวาวของใบ และสีของเส้นใบ ถ้าในใบอ่อนมักมีเส้นใบเป็นสีแดงหรือม่วง และจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวหรือขาว เมื่อใบมีอายุมากขึ้น ยกเว้นในบางพันธุ์ที่มีลักษณะก้านใบสีแดง การเก็บเกี่ยวไม่ควรเหลือใบล่างที่แก่จัดเอาไว้ เนื่องจากอาจจะทำให้เป็นแหล่งสะสมโรคทางใบ
การเก็บรักษาใบ โดยทั่วไปการเก็บเกี่ยวจะดำเนินการเมื่อมีคำสั่งซื้อเข้ามา แต่ในกรณีที่มีความจำเป็นที่จะต้องเก็บรักษาใบที่เก็บเกี่ยวแล้ว ในระดับครัวเรือนสามารถนำเก็บรักษาในห้องที่มีอุณหภูมิต่ำ โดยภูมิปัญญาเกษตรกร จะมีการใช้ผ้าหนา ๆ ชุบน้ำให้เปียกพอหมาด ๆ ปูพื้น 1 ชั้น จากนั้นนำใบกระท่อมมากระจายให้หลวม ๆ แล้วนำผ้าหนา ๆ ชุบน้ำให้เปียกพอหมาด ๆ ปูทับอีก 1 ชั้น จะสามารถเก็บรักษาได้ไม่น้อยกว่า 7 วัน
ผลผลิต
จากข้อมูลการสำรวจแปลงเกษตรกร พบว่ากระท่อมให้ผลผลิตค่อนข้างแปรปรวน สาเหตุเนื่องมาจากเกษตรกรส่วนใหญ่มีการปลูกกันเพียงไม่กี่ต้น และต้นกระท่อมมีความแตกต่างกัน ทั้งในเรื่องอายุ การจัดการ ความอุดมสมบูรณ์ของต้น ขนาดทรงพุ่ม จึงทำให้ต้นกระท่อมให้ผลผลิตใบที่แตกต่างกันค่อนข้างมาก และจะมีการบันทึกข้อมูลเฉพาะช่วงที่มีการเก็บเกี่ยว ซึ่งส่วนใหญ่มีการเก็บเกี่ยวตามจำนวนการสั่งซื้อในแต่ละครั้งที่ไม่ได้สม่ำเสมอตลอดทั้งปี โดยเฉลี่ยข้อมูลผลผลิตที่คาดว่าจะได้รับ คือ
– ในต้นที่มีการจัดการปกติ ให้ผลผลิตประมาณ 25-40 กิโลกรัมต่อต้นต่อปี
– ในต้นที่มีอายุมาก มีการจัดการทรงพุ่มให้มีขนาดใหญ่ใส่ปุ๋ย และให้น้ำอย่างดี ให้ผลผลิตประมาณ 50-100 กิโลกรัมต่อต้นต่อปี
ขอบคุณ ข้อมูลจากสำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่ 8 กรมวิชาการเกษตร และชุมชนชัยบุรี
