การควบคุมโรครากเน่าโคนเน่าของส้มโอโดยใช้เชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์

[doa]

การควบคุมโรครากเน่าโคนเน่าของส้มโอโดยใช้เชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์
นลินี ศิวากรณ์, พจนา ตระกูลสุขรัตน์ และเพลินพิศ สงสังข์
กลุ่มวิจัยโรคพืช สำนักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช

          โรครากเน่าและโคนเน่าเป็นปัญหาที่สำคัญมากต่อการปลูกส้มโอโดยเฉพาะในจังหวัดสมุทรสงคราม ต้นส้มโอแสดงอาการโรคให้เห็นได้อย่างเด่นชัดบริเวณโคนต้นเหนือดินมีรอยช้ำฉ่ำน้ำ และมีน้ำยางสีน้ำตาลเข้มไหล เมื่อลอกผิวเปลือกจะพบแผลเน่าเยิ้มฉ่ำน้ำมีสีน้ำตาลเป็นทางตามลำต้นและบางครั้งเป็นลายริ้วภายในลำต้น ถ้าไม่ได้รับการรักษาหรือปล่อยให้เป็นโรคติดต่อกันนานใบจะร่วงและยืนต้นแห้งตาย จากการแยกหาเชื้อสาเหตุจากต้นที่เป็นโรคและตรวจดินในแหล่งปลูกรวมทั้งจำแนกชนิดของเชื้อสาเหตุจากลักษณะทางสัณฐานวิทยาพบว่า โรครากเน่าและโคนเน่ามีสาเหตุเกิดจากเชื้อรา Phytophthora parasitica เชื้อรานี้สามารถเจริญเติบโตบนอาหาร PDA เส้นใยบางมีสีขาว sporangium กลมรูปไข่ขนาด 20.24-30.36 x 25.3-40.48 μ (25.63 X 33.57 μ) อัตราส่วนระหว่างความยาวต่อความกว้างของ sporangium เป็น 1.30 ภายใน sporangium มี zoospores จำนวนมากและถูกปล่อยออกมาทางปากเปิดด้านบน (papilla) chlamydospore รูปร่างกลมมีผนังหนาขนาด 30.36 - 40.48 μ การทดสอบประสิทธิภาพของเชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์ที่แยกได้จำนวน 72 ไอโซเลทต่อเชื้อรา P. parasitica สาเหตุโรครากเน่าและโคนเน่าด้วยกรรมวิธีต่างๆในห้องปฏิบัติการได้แก่ ศึกษาประสิทธิภาพของเชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์บนอาหารเลี้ยงเชื้อ (Antagonistic reaction method) ศึกษาประสิทธิภาพของเชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์ในการลดปริมาณเชื้อราสาเหตุโรคในดินบ่มเชื้อโดยใช้เหยื่อล่อ (baiting technique) การทดสอบการไม่ก่อให้เกิดโรคกับส้มโอของเชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์ที่ได้รับการคัดเลือก การจำแนกชนิดและสายพันธุ์ของเชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์ด้วยวิธี 16S rDNA sequence analysis การทดสอบประสิทธิภาพของสารสกัดจากเชื้อจุลินทรีย์ต่อเชื้อราสาเหตุโรค ซึ่งจากผลการทดลองเหล่านี้พบว่า Bacillus subtilis strain WD20 เป็นเชื้อจุลินทรีย์ปฏิปักษ์ที่สามารถสร้างสารที่มีประสิทธิภาพในการยับยั้งการเจริญเติบโต (Fungistasis) และฆ่าทำลาย (Fungicidal) และลดปริมาณเชื้อราสาเหตุโรครากเน่าและโคนเน่าในดิน รวมทั้งไม่ก่อให้เกิดโรคกับพืชและไม่เป็นอันตรายต่อมนุษย์ ดังนั้นเชื้อ B. subtilis WD20 จึงถูกนำไปผลิตเป็นผลิตภัณฑ์และทดสอบในแปลงปลูกส้มโอที่เป็นโรครากเน่าและโคนเน่าในจังหวัดสมุทรสงคราม จากการทดลองพบว่ากรรมวิธีการใช้ผลิตภัณฑ์ทาแผลและราดดินด้วยผงเชื้อ B.subtilis WD20 และกรรมวิธีการใช้ผลิตภัณฑ์ทาแผลและราดดินด้วยน้ำหมักจากเชื้อ B. subtilis กับกากน้ำตาล สามารถรักษาโรครากเน่าโคนเน่าของส้มโอได้โดยต้นส้มโอที่ทำการทดสอบหายจากการเป็นโรค แผลที่เป็นโรคจะแห้ง ไม่มีอาการยางไหลและมีเนื้อเยื่อสีเขียวเกิดขึ้นใหม่อย่างรวดเร็วภายใน 3 สัปดาห์ ภายหลังการรักษา 3 เดือน พบว่าเนื้อเยื่อที่เกิดขึ้นใหม่กลมกลืนเป็นเนื้อเยื่อเดียวกันกับเนื้อยื่อเดิม ต้นส้มโอเจริญเติบโตปกติและให้ผลผลิตดีซึ่งผลการรักษาสอดคล้องกับการตรวจหาปริมาณเชื้อราสาเหตุโรคในดิน จากการตรวจดินบริเวณต้นที่เป็นโรคก่อนการทดลองพบว่าปริมาณ sporangium ของเชื้อราสาเหตุโรค P. parasitica ในดินมีจำนวนมากมายจนไม่สามารถตรวจนับได้ และหลังจากใส่ผลิตภัณฑ์ผงเชื้อ B. subtilis WD20 พบว่าการราดดินด้วยผงเชื้อและการราดดินด้วยน้ำหมักผงเชื้อกับกากน้ำตาลทำให้เชื้อราสาเหตุโรค P. parasitica ที่อาศัยอยู่ในดินลดลงโดยเฉลี่ย 63.95% และ 64.11% ตามลำดับ