พัฒนาพันธุ์และเทคโนโลยีการผลิตหน้าวัว

[doa]

พัฒนาพันธุ์และเทคโนโลยีการผลิตหน้าวัว
สุเมธ อ่องเภา, กัลยา เกาะกากลาง, จารุฉัตร เขนยทิพย์, อดุลย์ ขัดสีใส, บำรุง ดิษฐ์กระจัน, ณัฐฎา ดีรักษา, อมรรัตน์ ภู่ไพบูลย์, บูรณี พั่ววงษ์แพทย์, ว่าที่ร.ต.ชัยกฤต พรมมา, ประภาพร จันทานุมัติ และยุพิน กสินเกษมพงษ์
ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรลำปาง, สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่ 1, ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรยะลา, สำนักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช, ศูนย์วิจัยพืชสวนชุมพร และสถาบันวิจัยพืชสวน

          การปรับปรุงพันธุ์หน้าวัวสายพันธุ์ลำปาง เพื่อให้ได้หน้าวัวที่มีคุณภาพการผลิตและคุณสมบัติตรงตามเกณฑ์มาตรฐานหน้าวัวตัดดอก ดำเนินการที่ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรลำปางตั้งแต่ 1 ตุลาคม 2553 สิ้นสุด 30 กันยายน 2558 โดยทำการรวบรวมพันธุ์เพื่อศึกษาลักษณะพฤกษศาสตร์และลักษณะด้านเกษตรเพื่อการค้าได้จำนวน 80 พันธุ์ ประกอบด้วยพันธุ์ไทยจำนวน 10 พันธุ์ และพันธุ์ต่างประเทศจำนวน 70 พันธุ์ ทำการผสมพันธุ์ การคัดเลือกลูกผสม การเปรียบเทียบพันธุ์ การผสมพันธุ์ได้หน้าวัวลูกผสมที่มีความแปรปรวนสูงทั้งสีและรูปร่างของจานรองดอก ทำการคัดเลือกหน้าวัวสายพันธุ์ห้างฉัตร (HC) จำนวน 327 พันธุ์ ซึ่งมีความแตกต่างกันทั้งสีจานรองดอก (แดง ส้ม ชมพู ขาว เขียว และเหลืองในบางฤดู) และรูปร่างของจานรองดอก (กลุ่มหน้าวัวรูปหัวใจ และกลุ่มเปลวเทียน) การเปรียบเทียบพันธุ์เบื้องต้นได้พันธุ์หน้าวัวตรงตามมาตรฐานหน้าวัวตัดดอกจำนวน 5 พันธุ์ ดังนี้ 1. HC 024 เป็นลูกผสมเปิดแม่พันธุ์ผกามาศมีจานรองดอกสีส้มเข้ม จำนวนดอกเฉลี่ย 3.7 ดอกต่อต้นต่อปี และขนาดจานรองดอกเฉลี่ย 8.4 x 13.9 เซนติเมตร และพบว่าความยาวจานรองดอกมีความแตกต่างทางสถิติระหว่างพันธุ์ HC 024 กับพันธุ์ Tropical โดยมีความยาวจานรองดอกเฉลี่ย 13.9 เซนติเมตร และ 9.8 เซนติเมตร ตามลำดับ 2. HC 028 เป็นลูกผสมเปิดแม่พันธุ์ผกามาศเช่นกันแต่มีจานรองดอกสีขาว จำนวนดอกเฉลี่ย 4.5 ดอกต่อต้นต่อปี ขนาดจานรองดอกมีความแตกต่างทางสถิติระหว่างพันธุ์ HC 028 กับพันธุ์ Acropolis โดยมีขนาดของดอกเฉลี่ย 13.5 x 15.6 เซนติเมตร และ 8.8 x 10.6 เซนติเมตร ตามลำดับ 3. HC 034 เป็นลูกผสมเปิดแม่พันธุ์ Fantasia มีจานรองดอกสีแดง จำนวนดอกเฉลี่ย 3.5 ดอกต่อต้นต่อปี และขนาดจานรองดอกเฉลี่ย 8.0 x 10.6 เซนติเมตร 4. HC 049 เป็นลูกผสมเปิดแม่พันธุ์ Midori จานรองดอกมีสีเขียวเข้ม จำนวนดอกเฉลี่ย 3.7 ดอกต่อต้นต่อปี โดยขนาดจานรองดอกมีความแตกต่างทางสถิติระหว่างพันธุ์ HC 049 กับพันธุ์ Obake Rainbow ซึ่งมีขนาดจานรองดอกเฉลี่ย 9.4 x 12.3 เซนติเมตร และ 6.5 x 8.0 เซนติเมตร ตามลำดับ 5. HC 132 เป็นลูกผสมเปิด Fantasia เช่นกันแต่มีจานรองดอกสีชมพูเข้ม จำนวนดอกเฉลี่ย 4.3 ดอกต่อต้นต่อปี โดยขนาดจานรองดอกมีความแตกต่างทางสถิติระหว่างพันธุ์ HC 132 กับพันธุ์ Fantasia โดยมีขนาดจานรองดอกเฉลี่ย 10.9 x 13.0 เซนติเมตร และ 5.5 x 6.9 เซนติเมตร ตามลำดับ การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีการขยายพันธุ์หน้าวัวในเชิงการค้า เพื่อให้มีการขยายพันธุ์หน้าวัวได้อย่างรวดเร็ว ได้ศึกษาระบบ Temporary Immersion Bioreactor (TIB) กับหน้าวัวสายพันธุ์ HC 028 HC 034 HC 049 HC 084 และ HC 132 ทำการศึกษาการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อในอาหารเหลวด้วยระบบ TIB แบบใช้ปั้มอากาศขวดแก้วเป็นภาชนะใส่ชิ้นส่วนพืชพบว่า หน้าวัวทุกสายพันธุ์สามารถเพาะเลี้ยงในอาหารเหลวด้วยระบบ TIB ได้ สายพันธุ์ HC 084 สามารถเพาะเลี้ยงแคลลัสในอาหารเหลวเพื่อเพิ่มปริมาณแคลลัสได้ 18.3 เท่า ในเวลา 12 สัปดาห์