หนอนเจาะลําต้นข้าวโพด

หนอนเจาะลำต้นข้าวโพด (Asian corn borer : Ostrinia furnacalis Guenee)
เป็นแมลงศัตรูสำคัญที่สุดชนิดหนึ่งของข้าวโพด โดยเฉพาะในไร่ที่มีการปลูกข้าวโพดมานานปี หรือในแหล่งที่มีการใช้สารฆ่าแมลงมาก เพราะจะไปทำลายแมลงศัตรูธรรมชาติ เช่น แตนเบียนไข่ ซึ่งเป็นตัวคอยควบคุมประชากรหนอนเจาะลำต้นได้ดี

ทำความเสียหายโดยการเจาะเข้าไปกินอยู่ภายในลำต้นข้าวโพด ทำให้ต้นข้าวโพดหักล้มง่ายเมื่อถูกลมพัดแรง นอกจากนั้นยังเจาะทำลายฝักด้วย ซึ่งมักเจาะกินที่ก้านฝึกหรือโคนฝัก หากมีการระบาดรุนแรงมากจะเจาะกินที่ตัวฝักด้วย สามารถเข้าทำลายในช่วงการเจริญเติบโตทางลำต้น ระยะติดดอก และติดเมล็ด โดยที่หนอนจะเจาะกินใบส่วนยอดเจาะกินภายในช่อดอก และเจาะเข้าทำลายภายในลำต้น

หนอนที่ฟักออกจากไข่ระยะแรกๆ จะกัดกินใบที่ม้วนอยู่ แต่ถ้าระบาดระยะที่ข้าวโพดกำลังออกเกสรตัวผู้จะอาศัยกินอยู่ที่ช่อดอกตัวผู้ ซึ่งอาจจะทำให้ช่อดอกไม่คลี่ ต่อมาจึงเจาะเข้าลำต้นด้านบริเวณก้านใบเหนือข้อ และโคนฝัก

การทำลายของหนอนเจาะลำต้นนี้จะกัดกินเป็นรูย้อนขึ้นทางด้านบน แต่ถ้าในแหล่งที่มีการระบาดมาก จะเจาะกินฝักด้วย ในข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ สภาพที่มีการเจาะทำลายโดยเฉลี่ย 2-6 รูต่อต้นจะทำให้ผลผลิตลดลง 10-40 เปอร์เซ็นต์ นอกจากนี้พบว่าการปลูกข้าวโพดในช่วงปลายฤดูฝนจะมีการระบาดของแมลงศัตรูดังกล่าวมากกว่าในช่วงต้นฤดู

   

   

 
รูปร่างลักษณะและชีวประวัติ
ตัวเต็มวัยเป็นแมลงพวกผีเสื้อกลางคืน ตัวหนอนเจาะเข้าทำลายภายในลำต้น แม่ผีเสื้อวางไข่เป็นกลุ่มซ้อนกันคล้ายเกล็ดปลา สีขาวนวล ด้านใต้ใบข้าวโพด ตั้งแต่ข้าวโพดอายุประมาณ 30 วัน ไปจนกระทั่งถึงระยะออกดอก

ไข่กลุ่มหนึ่งมีประมาณ 10-80 ฟอง ไข่ฟักเป็นหนอนภายใน 3-4 วัน หนอนขนาดโตเต็มที่ยาวประมาณ 20 มิลลิลิตร ตัวมีสีขาวนวลอมชมพู และมีจุดตามตัว ในระยะต่อมาจะเข้าดักแด้ภายในลำต้น ระยะของการเป็นตัวหนอน 15-21 วัน ดักแด้เป็นสีน้ำตาลอ่อนและสีจะเข้มขึ้นเรื่อยๆ จนเป็นสีน้ำตาลไหม้เกือบดำ แต่ท้องมีสีจางกว่า รอยปีกหนวดและตาเห็นได้ชัด ตามปกติดักแด้จะมีใยขาวหุ้มอยู่รอบๆ ระยะดักแด้ประมาณ 5-7 วัน ก็ออกเป็นผีเสื้อหรือตัวเต็มวัย ซึ่งจะมีอายุประมาณ 7-14 วัน ตัวเต็มวัยตัวเมียปีกคู่แรกมีสีเหลืองอ่อน มีลายเส้นหยักๆ สีน้ำตาลพาดขวางปลายปีก กลางปีกมีสีน้ำตาล 2 จุดอยู่ใกล้ๆ กัน ปีกคู่หลังพื้นสีเหลืองจัดกว่าคู่แรกเล็กน้อยลำตัวด้านบนสีน้ำตาลอ่อน ท้องมีสีนวลและตัวยาวประมาณ 1.45 เซนติเมตร ตัวผู้มีสีเข้มกว่าตัวเมียเล็กน้อย และลำตัวยาวประมาณ 1.35 เซนติเมตร

การป้องกันกำจัด
ในสภาพธรรมชาติมีแมลงศัตรูธรรมชาติที่คอยทำลายหนอนเจาะลำต้นข้าวโพดให้มีปริมาณลดลง แมลงที่มีประโยชน์เหล่านี้ ได้แก่ แตนเบียนในวงศ์ไทรโครแกรมมา แมลงหางหนีบ (Proreus simulans Stallen) แมลงช้าง (Chrysopa basalis Walker) Anthicus ruficollis Sand และ Formicomus braminus La ferte-Senectere แมลงปีกแข็งในวงศ์ Anthicidae และ แมงมุม Cyclosa sp.

การป้องกันกำจัดโดยใช้สารฆ่าแมลง เลือกใช้ชนิดใดชนิดหนึ่ง ได้แก่
– เดลทาเมทริน (deltamethrin) 3% EC  อัตรา 10 มล./น้ำ 20 ลิตร (กลุ่ม 3A)
– ไตรฟลูมูรอน (triflumuron) 25% WP อัตรา 30 กรัม/น้ำ 20 ลิตร (กลุ่ม 15) 
– เทฟลูเบนซูรอน (teflubenzuron) 5% EC อัตรา  25 มล./น้ำ 20 ลิตร (กลุ่ม 15)
– คลอร์ฟลูอาซูรอน (chlorfluazuron)5% EC อัตรา 25 มล./น้ำ 20 ลิตร (กลุ่ม 15)
– ฟิโพรนิล (fipronil) 5% SC  อัตรา 20 มล./น้ำ 20 ลิตร (กลุ่ม 2B)

ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์  หากไม่ระบาดรุนแรงจริงๆ ก็ไม่จำเป็นต้องใช้สารฆ่าแมลงในการป้องกันกำจัด โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากการระบาดเกิดหลังจากระยะติดเมล็ดเรียบร้อยแล้ว ซึ่งไม่มีผลกระทบกระเทือนต่อผลผลิตนัก ในกรณีที่สังเกตเห็นว่ามีหนอนระบาดมากพอสมควร และมีโอกาสเกิดความเสียหายก็อาจป้องกันความเสียหายที่เกิดขึ้น โดยทั่วไปในสภาพธรรมชาติมีแมลงศัตรูธรรมชาติที่คอยทำลายหนอนเจาะลำต้นข้าวโพดให้มีปริมาณลดลงอยู่บ้างแล้ว ไม่จำเป็นต้องใช้สารฆ่าแมลงในการป้องกันกำจัด นอกจากในบางพื้นที่หรือบางฤดูกาลที่มีการระบาดที่รุนแรง พอที่จะมีผลต่อผลผลิตของข้าวโพดได้ โดยอาศัยหลักการที่คอยสำรวจกลุ่มไข่อยู่เสมอ โดยผีเสื้อจะเริ่มวางไข่ที่ใต้ใบข้าวโพดตั้งแต่ข้าวโพดอายุประมาณ 21 วันเป็นต้นไป เมื่อพบกลุ่มไข่ประมาณ 15 กลุ่มต่อ 100 ต้น ในสภาพที่มีแตนเบียนไข่ 60-80 เปอร์เซ็นต์ หรืออายุข้าวโพดประมาณ 30-40 วัน หรือพบใบยอดที่ยังไม่คลี่ถูกทำลาย 40-60 เปอร์เซ็นต์ หรือเมื่อพบรูทำลายที่ลำต้น 2 รูต่อต้น (หรือพบหนอน 2 ตัวต่อต้น) จึงเริ่มใช้สารฆ่าแมลงช่วยป้องกันกำจัด เพราะเมื่อพบหนอนเข้าทำลายภายในลำต้นแล้วไม่มีประโยชน์ในการใช้สารฆ่าแมลงไปกำจัด

ข้าวโพดหวาน พ่นสารฆ่าแมลงเมื่อสำรวจพบการทำลายในแต่ละระยะ ดังนี้
– ระยะข้าวโพดหวานอายุประมาณ 1 เดือน ถึงระยะแทงช่อดอกตัวผู้ ถ้าสำรวจพบใบยอดกลางข้าวโพดที่ยังคลี่ไม่หมด ถูกทำลาย 30 – 40% กลุ่มไข่จำนวน 5 – 10 กลุ่ม หรือหนอนเฉลี่ย 1 – 2 ตัวต่อต้น
– ระยะผสมเกสร พบรูเจาะเฉลี่ย 1 – 2 รูต่อต้น หรือหนอนเฉลี่ย 1 – 2 ตัวต่อต้น จากการสำรวจข้าวโพด 100 ต้น
*** การพ่นสารป้องกันกำจัดแมลง ก่อนที่หนอนเจาะเข้าสู่ลำต้น จะให้ผลดีที่สุด ไม่ควรพ่นเมื่อใกล้เก็บเกี่ยวฝักสด ควรเว้นระยะก่อนเก็บเกี่ยว 10 – 14 วัน เพื่อป้องกันสารพิษตกค้างในผลผลิต
*** ข้อควรระวัง ห้ามใช้สารป้องกันกำจัดแมลง ชนิดเม็ดหยอดยอดข้าวโพด เพราะมีพิษตกค้างยาวนาน และฆ่าแมลงหางหนีบซึ่งชอบหลบซ่อนตามยอด และซอกกาบใบ

ดาวน์โหลดเอกสารการใช้สารป้องกันกำจัดศัตรูข้าวโพด